خاموتگذاری در مناطق زلزلهخیز + نکات کلیدی
فهرست مقاله
خاموتگذاری در مناطق زلزلهخیز یکی از ارکان حیاتی در طراحی و اجرای سازههای مقاوم در برابر زلزله به‌شمار می‌رود، زیرا انجام درست و اصولی آن، سبب بالا بودن مقاومت کلی سازه و همچنین تضمین امنیت و کیفیت بالاتر بنا است.
در حال حاضر، دانستن قیمت روز میلگرد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقاطع فولادی در طراحی سازههای بتن‌آرمه، نقشی تعیین‌کننده در برآورد هزینه‌های اسکلت فلزی و آرماتوربندی ایفا می‌کند، همچنین آگاهی از قیمت روز خاموت نیز برای برنامه‌ریزی دقیق و انتخاب به‌صرفه‌ترین نوع این مقطع فولادی الزامی است.
در این مقاله به بررسی اصول فنی خاموتگذاری، الزامات آییننامهای، انواع خاموت مناسب برای لرزه‌خیزی بالا و اشتباهات رایج در اجرای آن می‌پردازیم. پس در ادامه با آهن اینجا همراه باشید.
اصول خاموتگذاری در مناطق زلزلهخیز
خاموتگذاری صحیح و علمی در مناطق زلزلهخیز، یکی از مؤثرترین اقدامات در طراحی مقاوم‌سازی سازه‌ها در برابر بارهای جانبی ناشی از زلزله محسوب میشود. در ادامه، مهم‌ترین اصول این نوع خاموتگذاری را با تحلیل فنی ارائه می‌دهیم:
- استفاده از خاموت بسته با قلاب ۱۳۵ درجه
در سازههای لرزهای، خاموت باید بهصورت کاملاً بسته و دارای قلاب ۱۳۵ درجه در انتها باشد. قلاب‌های ۱۳۵ درجه با حداقل طول ۱۰ برابر قطر میلگرد یا ۷۵ میلی‌متر، باعث قفل‌شدگی مناسب و جلوگیری از بازشدگی خاموت در اثر بارهای رفت و برگشتی زلزله می‌شوند. استفاده از قلاب ۹۰ درجه در این مناطق می‌تواند به شکست اتصال و در نهایت فروپاشی مقطع منجر شود. - محصورسازی مؤثر نواحی فشاری مقطع
خاموتها باید چیدمان مناسبی برای محصورکردن بتن در ناحیه فشاری داشته باشند. محصورسازی بتن در ستونها و محل اتصال تیر و ستون، مانع از خردشدگی زودهنگام بتن شده و ظرفیت باربری فشاری و شکلپذیری مقطع را افزایش میدهد. این موضوع به‌ویژه در ستون‌های مرزی و طبقات پایین اهمیت بیشتری دارد. - کاهش گام خاموت در نواحی بحرانی
در نواحی بحرانی سازه (نظیر 1/6 طول ستون از بالا و پایین یا محل اتصال تیر به ستون)، گام خاموت باید کاهش یابد. بر اساس آیین‌نامه ACI 318، این فاصله باید کمتر از کوچک‌ترین مقدار زیر باشد:
یک‌چهارم بعد مقطع
8 برابر قطر میلگرد طولی
100 میلی‌متر
کاهش این فاصله باعث توزیع بهتر نیروهای برشی و کنترل ترک‌های مورب ناشی از زلزله میشود. - استفاده از میلگرد نرم و شکل‌پذیر (گرید A2 یا A3 نرم)
خاموت‌هایی که در مناطق زلزلهخیز استفاده می‌شوند، باید دارای شکلپذیری بالا و توان جذب انرژی زیاد باشند. میلگردهای سخت (مثلاً A3 خشک) در برابر تغییر شکل‌های ناشی از بارهای چرخه‌ای زلزله رفتار شکننده دارند و مناسب این کاربرد نیستند. - کنترل دقیق خم گوشهها و قوس‌های داخلی خاموت
نقطه خم خاموتها یکی از محل‌هایی است که بیشترین تمرکز تنش در آن رخ میدهد. بنابراین، اجرای خم‌های صاف و شعاع‌دار با دستگاه خم‌کاری استاندارد بسیار حیاتی است. اجرای دستی یا با خم‌کن‌های غیراستاندارد می‌تواند منجر به ترک‌خوردگی خاموت در محل قوس و کاهش ظرفیت نهایی آن شود. - پوشش بتن مناسب روی خاموتها
پوشش بتن روی خاموتها باید حداقل ۲۵ میلی‌متر (برای سازههای داخلی) و ۴۰ میلی‌متر (در شرایط محیطی مهاجم یا مناطق رطوبتی) باشد. پوشش ناکافی بتن، باعث خوردگی خاموتها در طول زمان و کاهش عملکرد آن‌ها در شرایط زلزله خواهد شد. در طراحی قالب و ویبره‌کاری بتن باید این فواصل دقیقاً رعایت شود. - استفاده از خاموتهای پیوسته و هم‌پوشان در اعضای بلندتر
در ستون‌های بلند یا تیرهایی با طول زیاد، اتصال خاموتها باید بهصورت هم‌پوشان (Lap Splice) طراحی و اجرا شود. هم‌پوشانی باید حداقل ۲۵ برابر قطر خاموت باشد تا اتصال مکانیکی کافی برای انتقال نیرو بین دو سر تأمین شود. از اجرای خاموتهای منقطع یا بدون هم‌پوشانی خودداری شود. - تناسب بین گام خاموت، قطر خاموت و ابعاد مقطع عضو
گام زیاد خاموت، یا استفاده از میلگردهای نازک در مقطع بزرگ، کارایی آن‌ها را به‌شدت کاهش میدهد. به‌طور کلی، گام خاموت باید متناسب با مقطع و نیروهای وارده انتخاب شود. در مقاطع بزرگ‌تر، گام باید کاهش یابد یا از خاموت با قطر بزرگ‌تر استفاده شود. - عدم اجرای خاموت باز یا ناقص
در مناطق زلزلهخیز، استفاده از خاموتهای باز (U شکل یا L شکل) به‌هیچ‌عنوان مجاز نیست. چنین خاموت‌هایی نمی‌توانند مهار جانبی مؤثری برای میلگردهای طولی فراهم کنند و در زمان زلزله به‌راحتی از جای خود خارج می‌شوند. فقط خاموتهای کاملاً بسته با قلاب استاندارد مجازند. - پرهیز از برش خاموت در محل خم یا قوس‌ها
برش در محل قوس یا زانوی خاموت، باعث تمرکز تنش و احتمال شکست در این نقطه حیاتی میشود. محل مناسب برای برش، در ناحیه مستقیم خاموت و دور از خم‌ها است. این موضوع در زمان تولید خاموتهای پیش‌ساخته در کارخانه یا خم‌کاری در کارگاه باید کاملاً کنترل شود. - کنترل چگالی خاموت در محل‌های مستعد تغییرشکل شدید
در محل‌هایی از سازه که انتظار تغییرمکان‌های زیاد داریم (مثل تراز پایه، محل مفاصل پلاستیک یا تراز تغییر جهت سیستم باربر)، خاموتگذاری باید با چگالی بالا (حداقل گام، حداکثر قطر مجاز و بیشترین تعداد قلاب) انجام شود تا ظرفیت جذب انرژی مقطع افزایش یابد. - رعایت فاصله افقی بین میلگردهای طولی و خاموتها
فاصله بین خاموت و میلگردهای طولی باید به‌گونه‌ای باشد که در زمان زلزله، خاموتها بتوانند نقش مهار عرضی مؤثر را ایفا کنند. فاصله بیش از حد باعث از دست رفتن این نقش و افزایش احتمال کمانش میلگردهای طولی میشود. - پوشش کامل مقطع با خاموت حتی در نزدیکی تقاطع‌ها
در محل اتصال تیر و ستون یا در نزدیکی گره‌های قاب، ممکن است اجرای خاموت دچار بی‌نظمی شود. در این شرایط باید خاموتها طوری طراحی شوند که تمام مقطع را پوشش دهند و در اطراف تمام میلگردهای طولی پیچیده شده باشند، حتی اگر شکل هندسی پیچیده‌تری لازم باشد. - استفاده از خاموتهای مضاعف در مقاطع با بار محوری و لنگر زیاد
در ستون‌هایی که هم‌زمان بار محوری سنگین و لنگر زیادی را تحمل می‌کنند، استفاده از خاموت مضاعف (دوبل یا ترکیبی با سنجاقک) توصیه میشود. این نوع خاموتگذاری ظرفیت مهار جانبی و محصورسازی را به‌طور چشمگیری افزایش میدهد. - بازرسی مستمر و دقیق در حین اجرا
نهایتاً مهم‌ترین اصل، کنترل کیفیت اجرای خاموت‌هاست. کوچک‌ترین خطای اجرایی در شکل، قلاب، گام، یا محل قرارگیری خاموت می‌تواند کل عملکرد لرزهای مقطع را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین حضور ناظر مقیم، کنترل چشمی، اندازه‌گیری ابعاد اجرایی و مستندسازی دقیق توصیه میشود.
در سازههای بتنی، استفاده از اجزای تقویتی نقش مهمی در افزایش ایمنی و پایداری دارد. خاموت، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین المان‌های فولادی در آرماتوربندی، وظیفه مهار نیروهای جانبی و حفظ انسجام میلگردهای طولی را برعهده دارد، دانستن ویژگی‌ها و نحوه درست اجرای خاموت در ساختمان، کمک‌به‌سزایی در تقویت هرچه بهتر ساختمان می‌کند:
بیشتر بخوانیدالزامات آییننامهای خاموتگذاری لرزهای
خاموتگذاری در سازههای لرزهای تحت ضوابط بسیار دقیق و سخت‌گیرانه‌ای قرار دارد که هدف اصلی آن، افزایش شکلپذیری، جلوگیری از گسیختگی برشی و کنترل کمانش میلگردهای طولی در زمان وقوع زلزله است. آیین‌نامه‌ها با تکیه بر تجارب آزمایشگاهی و تحلیل رفتار واقعی سازه‌ها در زمین‌لرزه‌های گذشته، دستورالعمل‌هایی برای طراحی و اجرای خاموتها در نواحی بحرانی ارائه داده‌اند:
- الزام به استفاده از خاموت بسته با قلاب ۱۳۵ درجه
طبق بندهای آیین‌نامه ACI 318 و مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، در نواحی لرزه‌خیز، خاموتها باید بهصورت بسته و با قلاب انتهایی ۱۳۵ درجه اجرا شوند. این قلاب‌ها موجب قفل شدن خاموت به دور میلگردهای طولی می‌شوند و از بازشدگی آن‌ها تحت بارهای رفت‌وبرگشتی زلزله جلوگیری می‌کنند. طول برگشت قلاب باید حداقل برابر با ۱۰ برابر قطر میلگرد یا ۷۵ میلی‌متر (هرکدام بزرگ‌تر باشد) باشد. - حداکثر فاصله مجاز بین خاموتها
برای عملکرد صحیح خاموتها در مهار جانبی و کنترل ترک‌های برشی، فاصله بین دو خاموت متوالی نباید از کوچک‌ترین مقدار بین موارد زیر بیشتر باشد:
– 8 برابر قطر میلگرد طولی
– 24 برابر قطر خاموت
– 300 میلی‌متر
در نواحی بحرانی ستونها (از جمله 1/6 ارتفاع ستون در بالا و پایین)، این فاصله حداکثر باید برابر با 100 میلی‌متر باشد. این محدودیت موجب توزیع یکنواخت‌تر تنش‌ها و جلوگیری از ایجاد ترک‌های باز برشی در هنگام زلزله میشود. - محدوده بحرانی خاموتگذاری (Critical Regions)
در آیین‌نامه‌ها، نواحی خاصی به عنوان مناطق بحرانی تعریف شده‌اند که نیاز به خاموتگذاری ویژه دارند. این نواحی عبارت‌اند از:
– دو سر ستونها تا ارتفاعی معادل 1/6 طول خالص ستون یا 450 میلی‌متر (هرکدام بیشتر باشد)
– محل اتصال تیر به ستون، تا طولی معادل ارتفاع مؤثر تیر در دو طرف تکیه‌گاه
– محل تمرکز لنگر یا نیروهای شدید در قاب‌های خمشی
در این نواحی، گام خاموت باید کاهش یابد و الزامات محصورسازی بتن با دقت بیشتر رعایت شود. - حداقل قطر میلگرد خاموت
در مناطق لرزه‌خیز، آیین‌نامه‌ها حداقل قطر خاموت را با توجه به قطر میلگردهای طولی و ابعاد عضو تعیین می‌کنند. به‌طور معمول:
– برای تیرها و ستون‌هایی با قطر میلگرد طولی تا 25 میلی‌متر، خاموت باید حداقل 8 میلی‌متر باشد.
– برای مقاطع بزرگ‌تر، خاموت با قطر 10 میلی‌متر و بیشتر توصیه میشود.
ضخامت بیشتر خاموت به افزایش مقاومت در برابر کمانش و شکست کمک می‌کند. - ضوابط هم‌پوشانی و اتصال خاموتها
در اعضای طویل، اتصال خاموتها باید به صورت هم‌پوشان و در محدوده‌ای با قلاب‌های متداخل صورت گیرد. حداقل طول هم‌پوشانی باید 25 برابر قطر خاموت باشد، مگر آن‌که از جوش یا اتصالات مکانیکی تاییدشده استفاده شود. این هم‌پوشانی مانع از گسستگی عملکردی خاموتها در طول عضو میشود. - رعایت ضوابط پوشش بتن
پوشش بتنی روی خاموتها، بر اساس شرایط محیطی توسط آیین‌نامه مشخص میشود. در مناطق با رطوبت بالا یا محیط خورنده، حداقل پوشش باید ۴۰ میلی‌متر باشد. در شرایط معمول، این مقدار می‌تواند تا ۲۵ میلی‌متر کاهش یابد. عدم رعایت این ضابطه منجر به خوردگی تدریجی خاموتها و از بین رفتن عملکرد آن‌ها در بلندمدت خواهد شد. - ضوابط خاص خاموتگذاری در ستون‌های بتن‌آرمه قاب‌های خمشی ویژه
در ستون‌هایی که بخشی از سیستم مقاوم جانبی در قاب خمشی ویژه هستند، خاموتگذاری باید علاوه بر الزامات محصورسازی، بتواند مهار جانبی لازم برای میلگردهای طولی را فراهم کند. خاموتها باید در تمام طول ستون و خصوصاً در نواحی بحرانی (بالا و پایین ستون) با فواصل کمتر و چگالی بیشتر اجرا شوند. - خاموتگذاری در تیرها با بار برشی بالا یا تیرهای عمیق
در تیرهایی که نسبت دهانه به عمق کمتر از 2 است (تیرهای عمیق)، یا در تیرهایی که برش زیادی تحمل می‌کنند، گام خاموت باید بسیار کاهش یافته و حتی در صورت نیاز از خاموت مضاعف (Double Stirrups) استفاده شود. همچنین الزام است که خاموتها علاوه بر مهار عرضی، بهصورت پیوسته از روی میلگردهای بالایی و پایینی عبور کنند. - خاموتگذاری در اعضای تحت بار محوری زیاد (ستون‌های فشاری)
در ستون‌هایی با بار محوری بالا، آیین‌نامه‌ها خاموتگذاری ویژه با گام کم و خاموتهای با مقاومت بالا را توصیه می‌کنند. خاموت در این شرایط نقش کلیدی در حفظ پایداری مقطع و جلوگیری از شکست فشاری موضعی دارد. استفاده از خاموت مارپیچ در چنین ستون‌هایی نیز مورد تأیید برخی آیین‌نامه‌هاست. - ضوابط مربوط به سنجاقک یا خاموت فرعی (Hoop ties)
در برخی آیین‌نامه‌ها، برای افزایش مقاومت پیچشی یا تأمین مهار بهتر در گوشهها، از خاموتهای فرعی یا سنجاقک استفاده میشود. این اجزا باید دارای قلاب استاندارد بوده و در تماس با آرماتورهای طولی اجرا شوند. سنجاقک‌ها معمولاً مکمل خاموت اصلی بوده و در مکان‌هایی که تراکم میلگرد بالاست، نقش مؤثری در مهار عرضی دارند. - آزمایش و کنترل کیفیت خاموتها
طبق ضوابط آیین‌نامه‌ها، میلگرد خاموت باید دارای مشخصات مکانیکی تاییدشده (تنش تسلیم، ازدیاد طول نسبی، رفتار غیرشکننده) باشد. همچنین در حین اجرا، کنترل دستی ابعاد، تعداد، قطر و نحوه اجرای خاموت باید توسط مهندس ناظر انجام شود. آزمایش خمش سرد خاموتها نیز یکی از آزمون‌های تأییدی توصیه‌شده است. - تأکید بر ارتباط ضوابط خاموت با رفتار شکل‌پذیر سازه
یکی از مهم‌ترین مفاهیم در طراحی لرزهای، شکلپذیری سازه است. خاموتگذاری مناسب، تضمین‌کننده‌ی شکلپذیری بالا در نقاط بحرانی مانند مفاصل پلاستیک است. آیین‌نامه‌ها به وضوح تأکید دارند که در طراحی لرزهای، خاموتها باید نه‌تنها نیروهای برشی را تحمل کنند، بلکه ظرفیت جذب انرژی و تغییرشکل بدون شکست ترد را نیز فراهم آورند.
انواع خاموت مناسب برای مناطق زلزلهخیز
در طراحی لرزهای، انتخاب نوع خاموت باید بر اساس رفتار دینامیکی سازه، شکل مقطع، نوع عضو سازه‌ای (تیر یا ستون) و شدت نیروهای جانبی باشد. در ادامه، انواع خاموتهای رایج و مناسب برای سازههای واقع در مناطق زلزلهخیز را بهصورت کامل ارائه می‌کنیم:
- خاموت بسته منفرد (Single Closed Stirrup)
رایجترین نوع خاموت که به شکل مستطیلی یا مربعی با دو قلاب ۱۳۵ درجه در دو سر اجرا میشود. این نوع خاموت در تیرها و ستون‌های معمولی به‌کار می‌رود. در صورتی‌که قطر مقطع زیاد نباشد و نیروهای جانبی در حد متوسط باشند، این خاموت عملکرد قابل قبولی دارد. - خاموت بسته دوبل (Double Closed Stirrup)
شامل دو عدد خاموت بسته است که با فاصله‌ی کم در یک مقطع نصب می‌شوند. این خاموت در ستون‌های دارای مقاطع بزرگ یا بارگذاری فشاری زیاد استفاده میشود و محصورسازی بتن و مهار جانبی میلگردهای طولی را تقویت می‌کند. انتخاب مناسب برای ستون‌های مرزی در قاب‌های خمشی متوسط و ویژه. - خاموت مارپیچ (Spiral Stirrup)
این خاموت به صورت پیوسته و مارپیچی به دور میلگردهای طولی پیچیده میشود و معمولاً در ستون‌های دایره‌ای و مقاطع فشاری قوی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از نظر شکلپذیری، بهترین عملکرد را دارد و مقاومت سازه را در برابر خردشدگی بتن در اثر فشارهای چرخه‌ای زلزله به‌طور قابل توجهی افزایش میدهد. - خاموت مرکب با سنجاقک (Composite with Crosstie)
ترکیبی از خاموت بسته با میلگردهای سنجاقکی است که بهصورت قطری یا عمودی در مرکز مقطع نصب می‌شوند. سنجاقک‌ها به تثبیت میلگردهای طولی کمک کرده و در اعضایی با مقطع بزرگ یا بارهای پیچشی، عملکرد لرزهای سازه را به‌طور چشمگیری ارتقاء می‌دهند. در قاب‌های خمشی ویژه و تیرهای عمیق توصیه میشود. - خاموت بافته‌شده یا پیش‌ساخته (Woven or Welded Stirrup)
خاموت‌هایی که در قالب شبکه‌های جوشکاری‌شده از پیش آماده می‌شوند و بهصورت سری‌سازی در کارخانه ساخته می‌شوند. این خاموتها در اسکلت‌های نیمه‌پیش‌ساخته، پروژه‌های انبوه‌سازی و سازههای صنعتی که سرعت نصب بالا اهمیت دارد، بسیار مؤثر هستند. از نظر کنترل کیفیت نیز یکنواختی ابعادی بهتری دارند. - خاموت مستطیلی با اضلاع تقویت‌شده
نوعی خاموت بسته است که در گوشهها یا اضلاع آن خم‌ها یا تقویت‌کننده‌هایی اجرا میشود تا تنش‌های متمرکز در زانوها کاهش یابد. در نواحی بحرانی مانند محل اتصال تیر و ستون یا اعضایی با تمرکز تنش زیاد، این طراحی خاص عملکرد بهتری در جذب انرژی و حفظ انسجام مقطع دارد. - خاموت ترکیبی با حلقه (Ring-tied Composite Stirrup)
این نوع طراحی، ترکیبی از خاموتهای بسته با حلقه‌های شعاعی است که در اعضای خاص یا مقاطع غیرمتعارف (مثلاً ستون‌های مثلثی یا اعضای پیچیده صنعتی) اجرا میشود. هدف اصلی، تأمین محصورسازی چندجهته و افزایش رفتار سه‌بعدی خاموت در جذب نیروهای پیچیده زلزله است. اجرای آن تخصصی بوده و بیشتر در سازههای خاص کاربرد دارد.
خاموت مارپیچ یکی از انواع خاص خاموت در آرماتوربندی بتن‌آرمه است که به‌دلیل شکل هندسی خاص و عملکرد یکنواخت آن در توزیع تنش، در سازههای خاص مانند ستون‌های دایره‌ای، سازههای لرزهای و پروژه‌های با فرم پیچیده مورد استفاده قرار می‌گیرد، در این مقاله به ویژگی های خاموت مارپیچ می پردازیم:
بیشتر بخوانیدجدول مقایسه‌ای انواع خاموت در مناطق زلزلهخیز
| نوع خاموت | شکلپذیری | مقاومت برشی | اجرای آسان | مناسب لرزهای |
|---|---|---|---|---|
| خاموت بسته ساده | متوسط | بالا | بالا | مناسب |
| خاموت بسته دوبل | بالا | بسیار بالا | متوسط | بسیار مناسب |
| خاموت مارپیچ | بسیار بالا | بسیار بالا | سخت | عالی |
| خاموت منفرد با قلاب ۹۰ | ضعیف | کم | آسان | نامناسب |
| خاموت بافته‌شده | بالا | بالا | سخت | مناسب در اسکلت‌های خاص |
اشتباهات رایج در خاموتگذاری
خاموتگذاری به‌ظاهر ساده، ولی در عمل یکی از حساس‌ترین بخش‌های آرماتوربندی در سازههای بتن‌آرمه محسوب میشود. هرگونه خطا در طراحی، اجرا یا کنترل کیفی خاموت می‌تواند منجر به کاهش مقاومت برشی، کمانش میلگردهای طولی، گسیختگی موضعی و حتی فروپاشی کلی سازه در زلزله شود. در ادامه مهم‌ترین اشتباهات رایج در فرآیند خاموتگذاری را با تحلیل فنی بررسی می‌کنیم:
- استفاده از قلاب ۹۰ درجه به جای ۱۳۵ درجه
در خاموتهای لرزهای، استفاده از قلاب ۹۰ درجه یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات اجرایی است. قلاب ۹۰ درجه تمایل به بازشدن تحت بارهای رفت‌وبرگشتی دارد و اتصال عرضی به میلگردهای طولی را به‌شدت تضعیف می‌کند. آیین‌نامه‌ها الزام به قلاب ۱۳۵ درجه با طول برگشت استاندارد داده‌اند. - گام بیش‌ازحد خاموت در نواحی بحرانی
در ستونها یا تیرهایی که تحت تأثیر زلزله قرار دارند، گام خاموت نباید از حد مجاز تجاوز کند. افزایش فاصله خاموتها موجب عدم محصورسازی کافی بتن، ایجاد ترک‌های مورب و نهایتاً گسیختگی برشی میشود. گام مناسب در نواحی بحرانی معمولاً زیر ۱۰ سانتی‌متر است. - اجرا نکردن خاموت در کل ارتفاع یا طول عضو
برخی مجریان، خاموتگذاری را فقط در بخش‌هایی از ستون یا تیر انجام می‌دهند و بقیه را نادیده می‌گیرند. درحالی‌که خاموت باید در سراسر طول مؤثر عضو اجرا شود، به‌خصوص در قاب‌های خمشی که شکلپذیری اهمیت دارد. - عدم رعایت هم‌پوشانی خاموتها در اعضای بلند
خاموتها در ستونها یا تیرهای طویل باید دارای هم‌پوشانی مکانیکی مناسب (lap splice) باشند. عدم هم‌پوشانی مناسب باعث ایجاد نقاط ضعف در انتقال نیرو و گسستگی مکانیکی بین نواحی متوالی میشود. این هم‌پوشانی باید حداقل ۲۵ برابر قطر خاموت باشد. - برش خاموت در محل خم یا زانو
این اشتباه فنی بسیار رایج و خطرناک است. محل خم در خاموت، بیشترین تمرکز تنش را دارد و اگر در این نقطه خاموت برش بخورد، به‌راحتی در زمان بارگذاری می‌شکند. برش باید در قسمت‌های مستقیم خاموت انجام شود، نه در گوشهها. - اجرای خاموت باز (U شکل) در سازههای لرزهای
در بعضی پروژه‌ها، برای سرعت اجرا یا صرفه‌جویی در میلگرد، از خاموتهای باز استفاده میشود که به‌هیچ‌عنوان در مناطق لرزه‌خیز مجاز نیستند. خاموتهای باز مهار جانبی مؤثری ندارند و بهسرعت از جای خود خارج می‌شوند. - عدم اتصال مؤثر خاموت به میلگردهای طولی
گاهی در اجرا، خاموت فقط از دور میلگردها عبور داده میشود اما اتصال مکانیکی کافی بین خاموت و میلگردهای طولی ایجاد نمیشود. این موضوع باعث میشود در زمان زلزله، میلگردهای طولی دچار کمانش شوند، بدون اینکه خاموت بتواند آن‌ها را مهار کند. - استفاده از خاموت با قطر نامناسب
خاموتهای با قطر پایین‌تر از حد مجاز، خصوصاً در ستونها و تیرهای باربر، ظرفیت مهار عرضی کافی را ندارند. خاموت با قطر کمتر از ۸ میلی‌متر معمولاً برای سازههای لرزهای مجاز نیست، مگر در مقاطع کوچک یا تیرهای فرعی. - چینش نامنظم خاموتها در مقطع
در برخی موارد، خاموتها در مقطع بهصورت نامنظم، کج یا با فاصله غیر یکنواخت از یکدیگر اجرا می‌شوند. این چینش نامناسب موجب توزیع غیریکنواخت تنش و ایجاد نقاط تمرکز نیرو در مقطع میشود. - عدم رعایت پوشش بتن کافی روی خاموتها
در صورت کم بودن فاصله بین خاموت و قالب، پوشش بتن کاهش یافته و احتمال خوردگی خاموت در بلندمدت افزایش می‌یابد. این موضوع در مناطق مرطوب یا مناطقی با حمله شیمیایی بتن بسیار جدی است. حداقل پوشش باید ۲۵ تا ۴۰ میلی‌متر (بسته به شرایط محیطی) باشد. - استفاده از میلگردهای ضایعاتی یا با ترک سطحی برای خاموت
در برخی پروژه‌های غیراستاندارد، میلگردهای آسیب‌دیده یا دارای زنگ‌زدگی برای خاموت استفاده می‌شوند. این موضوع نه‌تنها از نظر مکانیکی خطرناک است، بلکه نشان از عدم نظارت فنی صحیح در پروژه دارد. - عدم انطباق نوع خاموت با شکل مقطع
برای مقاطع دایره‌ای نباید از خاموت مستطیلی استفاده کرد و بالعکس. عدم تناسب بین شکل خاموت و مقطع، موجب پوشش ناکافی، مهار ناقص میلگردهای طولی و در نهایت ضعف عملکرد لرزهای مقطع خواهد شد. - عدم اجرای سنجاقک در مقاطع بزرگ یا با بار محوری بالا
در ستون‌هایی با مقطع بزرگ، اجرای سنجاقک الزامی است. سنجاقک‌ها کمک می‌کنند تا میلگردهای طولی در مرکز مقطع مهار شوند. حذف آن‌ها موجب آزاد بودن میلگردهای طولی و کاهش مقاومت پیچشی عضو میشود. - عدم اجرای خاموت در محل تلاقی تیر و ستون
محل اتصال تیر و ستون یکی از نواحی بسیار بحرانی در سازه است. گاهی به دلیل محدودیت اجرایی یا اشتباه در نقشه‌خوانی، خاموت در این نواحی اجرا نمیشود یا ناقص اجرا می‌گردد. این موضوع موجب شکست برشی در گره‌های سازه‌ای میشود. - عدم بازرسی دقیق اجرای خاموتها
در بسیاری از پروژه‌ها، خاموتگذاری بدون کنترل ناظر یا بدون انطباق با نقشه‌های اجرایی انجام میشود. نتیجه آن اجرای ناقص، غیراستاندارد یا اشتباهاتی است که ممکن است تا زمان بهره‌برداری کشف نشوند. کنترل ابعاد، فاصله، قلاب، تعداد و جنس میلگرد خاموتها از وظایف حیاتی تیم نظارت است.
قیمت روز خاموت چقدر است؟
در حال حاضر دانستن قیمت روز خاموت برای محاسبه هر چه بهتر هزینه‌های پروژه و همچنین برنامه‌ریزی دقیق‌تر، امری ضروری است. ما در آهن اینجا قیمت انواع مقاطع فولادی از جمله قیمت روز میلگرد، تیرآهن و خاموت را ارائه می‌کنیم:
خاموت آماده، یکی از اصلی‌ترین اجزای آرماتوربندی سازه‌هاست که در انواع ساده و مهندسی، با سایزها و آنالیزهای مختلف در بازار عرضه میشود، برای انتخاب خاموت مناسب و مدیریت بهینه هزینه‌ها، اطلاع از قیمت روز خاموت یک ضرورت فنی و اقتصادی محسوب میشود:
مشاهده قیمت روز خاموتجمعبندی
در این مقاله به بررسی خاموتگذاری در مناطق زلزلهخیز پرداختیم و اصول اجرایی، آیین‌نامه‌ها، انواع خاموت و اشتباهات رایج را مورد بررسی قرار دادیم. اجرای صحیح خاموتگذاری، نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد لرزهای سازه دارد و رعایت الزامات فنی می‌تواند از آسیب‌های جدی در زمان زلزله جلوگیری کند.
برای داشتن خریدی آگاهانه و انتخاب مقطع فولادی متناسب با نیاز پروژه، بهره‌مندی از مشاوره تخصصی امری ضروری است. کارشناسان مجرب و حرفه‌ای آهن اینجا با تسلط کامل بر بازار آهن و شناخت دقیق نیازهای فنی، آماده‌اند تا مشاوره‌ای سودمند و کاربردی به شما ارائه دهند. این مشاوره به شما کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتر، انتخابی دقیق‌تر و اقتصادی‌تر داشته باشید.
سوالات متداول
شاید برای شما هم سوال باشه?!
-
1. چرا خاموتگذاری در مناطق زلزلهخیز اهمیت ویژهای دارد؟
در مناطق زلزلهخیز، خاموتها نقش اساسی در افزایش مقاومت برشی ستونها و جلوگیری از گسیختگی برشی دارند. این موضوع از ریزش موضعی در زمان وقوع زلزله جلوگیری کرده و موجب افزایش ایمنی کلی سازه میشود. -
2. چه نوع خاموتی برای مناطق با خطر لرزهای بالا توصیه میشود؟
در این شرایط استفاده از خاموتهای بسته یا مارپیچ با گام مناسب و پوشش کافی بتن بر اساس الزامات آییننامهای نظیر استاندارد ۲۸۰۰ و ACI 318 توصیه میشود. خاموتهای باز یا با گام زیاد عملکرد ضعیفی در مهار نیروهای لرزهای دارند. -
3. گام خاموت در سازههای لرزهای باید چقدر باشد؟
گام خاموت در مناطق زلزلهخیز نباید از ۱/۴ بعد کوچکتر مقطع یا ۸ برابر قطر میلگرد طولی بیشتر باشد. همچنین معمولاً در نواحی بحرانی ستونها، گام باید کاهش یابد تا مهار جانبی مؤثر فراهم شود. -
4. آیا نوع آرماتور مصرفی در خاموتگذاری لرزهای تفاوت دارد؟
بله، آرماتورهای خاموت باید از نوع نرم با قابلیت شکلپذیری بالا و حداقل تنش تسلیم مشخص باشند. استفاده از میلگردهای گرید پایین در این مناطق توصیه نمیشود، چراکه ممکن است در زلزله بهسرعت گسیخته شوند. -
5. چه اشتباهاتی در خاموتگذاری سازههای زلزلهخیز رایج است؟
رایجترین خطاها شامل فاصله زیاد بین خاموتها، استفاده از خاموت باز، اجرای نامناسب خم گوشهها، و عدم مهار انتهای خاموتها بهصورت قلاب استاندارد است. این اشتباهات عملکرد لرزهای سازه را به شدت کاهش میدهد.